Kobro

Kamień i fala. Z Małgorzatą Sikorską-Miszczuk rozmawia Justyna Jaworska

Justyna Jaworska: Leży między nami książka Niki Strzemińskiej Sztuka, miłość, nienawiść, która była dla ciebie ważnym źródłem przy pisaniu o Kobro. Mam nawet wrażenie, że wyszła ci sztuka raczej o córce niż o matce.

Małgorzata Sikorska-Miszczuk: Źródeł miałam więcej, sama Nika napisała dwie książki o rodzicach, przeczytałam też Marzeny Bomanowskiej 7 rozmów o Katarzynie Kobro, przeczytałam różne artykuły. Ale ta książka Niki była najważniejsza, fakt. Zabolała mnie. Dla mnie historia Katarzyny Kobro to historia o wyborze bycia artystą oraz o jego konsekwencjach. I dlatego na scenie to Nika Strzemińska jest główną bohaterką, przez nią przechodzi niejako wątek detektywistyczny, bo to ona próbuje się dowiedzieć, co się stało z jej rodzicami. Ale ujęłabym to tak: Kobro jest jak kamień wrzucony do wody, Nika jest jak fala po matce. Za każdym razem, kiedy wybieram postać centralną dla sztuki, czy piszę o Ulrike Meinhoff, Marcie Kubišovej, Katarzynie Medycejskiej czy Popiełuszce, moje pytanie brzmi, co tu jest dla mnie podstawowym problemem, emocjonalnym obciążeniem, właśnie takim kamieniem rzuconym w wodę, od którego rozchodzą się fale.

Justyna Jaworska: Akcja twojego dramatu dzieje się w latach siedemdziesiątych. Jesteśmy ponad dwadzieścia lat po śmierci Kobro i Strzemińskiego, prawie trzydzieści lat zostało Nice Strzemińskiej. Co właściwie istotnego dla tej historii wydarzyło się za Gierka?

Małgorzata Sikorska-Miszczuk: No to policzmy. Ile lat ma Nika w połowie lat siedemdziesiątych?

Justyna Jaworska: Jest z trzydziestego szóstego, czyli tuż przed czterdziestką.

Małgorzata Sikorska-Miszczuk: I o to mi chodziło. Żeby była w wieku, kiedy nie jest jeszcze za późno, by uporać się z pamięcią o rodzicach i zacząć wszystko od nowa. To znaczy – na to nigdy nie jest za późno, ale akurat taka jungowska czterdziestka wydała mi się dobrą cezurą, bo to przełomowy moment, uwaga kieruje się do środka i można poradzić sobie z dzieciństwem. A prawdziwa Nika Strzemińska nigdy sobie, mam wrażenie, z tym nie poradziła, jej książka o rodzicach jest tego najlepszym dowodem. Wiem, że mówię rzeczy niepoprawne – walczyła o rodziców, o ich pamięć i dorobek, by istniał, nie przepadł. Walczyła o to tyle lat, pisała też odważnie o trudnej, pełnej nienawiści relacji osobistej rodziców podczas ostatniej dekady ich związku. A jednak… Postanowiłam spojrzeć na to walczenie i rozliczanie oczyma innego bohatera, dla którego to nie są takie bezdyskusyjne wartości. Skonfrontowałam ją z kimś zwyczajnym, bez rodzinnych obciążeń, z takim sobie petentem Urzędu. To trochę szemrany gość, który też ma swój problem: kiedy zatyka mu się nos, zaczyna mówić o miłości niczym nawiedzony prorok – i chce to jakoś załatwić w Urzędzie. Za to kiedy nie jest zakatarzony, potrafi może walnąć sobie pół litra, ale cieszy się życiem, nie ma problemów związanych z rodzicami. Możemy domniemywać, że też miał niefajne dzieciństwo, tylko że on się tym nie przejmuje. I próbuje bohaterkę po prostu poderwać, podczas gdy ona pozostaje uwięziona w swojej traumie.

Justyna Jaworska: W sztuce Nika występuje już jako autorka książki o rodzicach, choć tak naprawdę pisała ją dopiero pod koniec życia.

Małgorzata Sikorska-Miszczuk: Tak, wymyśliłam sobie taką historię, że bohaterka wcześniej pisze książkę i na pozór porządkuje w niej swoje sprawy, wypowiada emocje, po czym dochodzi do sytuacji spotkania z figurami rodziców. I to dopiero oni ją proszą, by wyrzuciła z siebie cały niezawiniony ból.

Całość rozmowy zostanie opublikowana w listopadowym numerze miesięcznika „Dialog”.