Dobrze ułożony młodzieniec

Program spektaklu do pobrania w formacie pdf.

Inspirowany międzywojenną historią łodzianina Eugeniusza Steinbarta spektakl porusza na wskroś współczesny temat nienormatywności płciowej i jej społecznego odbioru.

Jest opowieścią o próbie ucieczki z opresyjnego systemu społecznego, w którym role są określone sztywno i narzucone raz na zawsze; historią niezgody wobec bezradności, bierności i postępowania wbrew sobie; wyrazem buntu przeciwko życiu w roli kobiety, kiedy się kobietą nie jest; manifestem odwagi do życia na własnych warunkach – bez binarnych podziałów, kategorii i wlewania ciał w foremki.

Spektakl odwołuje się do wydarzeń towarzyszących toczącemu się w latach 1938-1939 przed sądem okręgowym w Łodzi procesowi „młodej kobiety wyglądającej zupełnie jak mężczyzna”*.

Jak donosi „Ilustrowana Republika” z 6 stycznia 1939 roku: „kobieta udawała mężczyznę (…) nie tylko rzecby można — na optykę, ale również wobec władz stanu cywilnego. Ożeniła się (…), meldując się jako mężczyzna wobec kapłana, a ożeniwszy się — została nawet «ojcem» i zameldowała dziecko zrodzone z swej «żony» za swoje”.

W tym samym artykule z „Ilustrowanej Republiki” czytamy: „już na kilka lat wcześniej «Eugeniusz» Steinbart, desperat, który z wysokości trzeciego piętra jednego z domów przy ul. Nawrot rzucił się na bruk, odniósł złamanie kręgosłupa i dopiero w karetce pogotowia okazał się kobietą — zwrócił na siebie uwagę władz”.

„W jakim celu Sztajnbartówna przedzierzgnęła się w mężczyznę nie stwierdzono”. Wiadomo natomiast, że w momencie targnięcia się na swoje życie w roku 1935 mężczyzna ten był bezdomny, cieszył się opinią dobrze ułożonego młodzieńca, miał narzeczoną, a przyszłą żonę Czesławę Zaleśną poznał właśnie w szpitalnym oddziale kobiecym, w którym dochodził do zdrowia.

Eugeniusz Steinbart identyfikował się jako mężczyzna, jako narzeczony i mąż wchodził w relacje romantyczne, jako ojciec wychowywał córkę. Po załamaniu nerwowym i próbie samobójczej jeszcze się w swojej identyfikacji umocnił. W czasach, kiedy osoby transpłciowe nie miały kulturowej reprezentacji, a społeczność nie wypracowała jeszcze języka, który by tę reprezentację sankcjonował, Eugeniusz Steinbart w dokumentach i relacjach medialnych znajdował informacje o sobie sprzeczne z tym, kim był naprawdę. Jego męska tożsamość w świetle prawa i w oczach społeczeństwa była fałszerstwem, jego próby wyrażania siebie były karane.

Za posługiwanie się dowodem tożsamości swojego kuzyna i poświadczenie nieprawdy w styczniu 1939 roku został skazany na 8 miesięcy więzienia. We wrześniu 1939 roku wybuchła wojna.

Co działo się dalej z Eugeniuszem? W jakiej roli płciowej postanowił kontynuować życie? W jakim ciele odnalazłby się dziś? W jakim kraju? W jakim mieście? Czy w Łodzi?

To tutaj przy ulicy Częstochowskiej mieścił się zakład produkujący protezy prącia. To w Łodzi Anna Grodzka, kiedy była posłanką, chciała utworzyć centrum dla dzieci i młodzieży cierpiących z powodu dysforii płciowej, gdzie mogłyby otrzymać wsparcie lekarzy, psychiatrów, psychologów i seksuologów, uzyskać diagnozę i szybką pomoc. To łódzki szpital im. Barlickiego był w latach 90. jedynym w kraju i jednym z dwóch w Europie Wschodniej, gdzie przeprowadzano operacje uzgodnienia płci, a później – wykonywano ich najwięcej. Może to w Łodzi te procedury znowu będą całkowicie bezpłatne?

*cytaty pochodzą z międzywojennej prasy, zachowujemy oryginalną pisownię

sugerowany wiek widza_ki: 16+   |   czas trwania spektaklu: 1.40 h bez przerwy

Spektakl znalazł się w finałowej 14-stce 29. Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej.

Ogólnopolski Konkurs na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej ma na celu nagradzanie najciekawszych poszukiwań repertuarowych w polskim teatrze, wspomaganie rodzimej dramaturgii w jej scenicznych realizacjach oraz popularyzację polskiego dramatu współczesnego. Konkurs organizowany jest przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie.
W I etapie Konkursu spektakle ocenia Komisja Artystyczna w składzie: Jacek Sieradzki (przewodniczący), Dominik Gac, Andrzej Lis, Julia Lizurek, Wiesław Kowalski, Magdalena Rewerenda, Agata Tomasiewicz.

Spektakl wziął udział w 6. Międzynarodowym Festiwalu OPEN THE DOOR odbywającym się w Teatrze Śląskim w Katowicach | 8 czerwca 2023 roku

• Wyróżnienie w corocznym SUBIEKTYWNYM SPISIE AKTORÓW TEATRALNYCH Jacka Sieradzkiego opublikowanym na portalu e-teatr dla Pauliny Walendziak i Macieja Kobieli.

  PAULINA WALENDZIAK [zwycięstwo]
  „We wsi Głucha Dolna (skąd Hamlet Ivo Brešana) wszyscy noszą mało twarzowe gumiaki, ale tylko ona skutecznie buduje resztę sylwetki dziewczyny nerwowo podciągającej dżinsy, bo bluzeczka jest seksowna, ale przykrótka. Brzdąka na gitarze przed każdym, kto słucha czy nie słucha, wyśpiewuje płaskim głosem angielskie przeboje, ewidentnie nie rozumiejąc żadnego słowa. I w pewnej chwili naprawdę staje się Ofelią. Gdy zrozumie, że z głupoty zakapowała ukochanego, mrocznieje, zamyka się, już tylko nuci sobie coś do środka. Świetnie zbudowana, konsekwentna rola w przedstawieniu Roberta Talarczyka.
  A w innym przedstawieniu łódzkiego Nowego, w Dobrze ułożonym młodzieńcu Jolanty Janiczak i Wiktora Rubina najwyraźniej dobrze się czuje w zadaniu, w jakich jej raczej nie obsadzano. Nie musi szukać charakterystyczności, chować się za postacią; w imieniu żony transpłciowego bohatera mówi ze sceny słowa, w których dźwięczy, wolno sądzić, jej osobisty ton, rozsądek i ogień emocji. Biegunowo różne zadania aktorskie, nazwijmy je ramowe, a między nimi pole do przyszłych kreacji, na które można się z cicha (żeby nie zapeszyć) z góry radować.”

  MACIEJ KOBIELA [nadzieje]
  „Rola Jaśka (w oryginale Jocy) w Hamlecie we wsi Głucha Dolna Ivo Brešana jest wymarzona na debiut. To taki Hamlet, ale wykręcony przez groteskę, bardziej emocjonalny niż pełen wahań, idealny do pokazania aktorskiego temperamentu. Co się w spektaklu Roberta Talarczyka świetnie spełnia.
  A w drugiej roli na deskach łódzkiego Nowego, w Dobrze ułożonym młodzieńcu duetu Jolanta Janiczak/Wiktor Rubin, dokłada inne barwy: dystans, ironię, lekki humor, dopełniając w istotny sposób tę niewesołkowatą przecież opowieść o transpłciowości. Wypada mu życzyć udanego ciągu dalszego. […]”